Жануарлардың алуан түрлілігі
Жануарлардың алуан түрлілігі
Жануарлардың
алуан түрлілігі
алуан түрлілігі
Біржасушалы жануарлар (қарапайымдылар) – бұл денесі бір жасушадан тұратын тірі қозғалғыш организмдер тобы. Біржасушалы жануарлар дайын органикалық заттармен қоректенеді.
Көпжасушалы жануарлар – бұл тірі жылжымалы организмдер тобы, олардың денесі көптеген жасушалардан тұрады, олардың көпшілігі құрылымы мен қызметтері бойынша ерекшеленеді.
Омыртқасыз жануарлар – ішкі қаңқасы және омыртқа жотасы болмайтын жануарлардың үлкен тобы.
Ғалымдар алғашқы жануарлар теңізде шамамен 1,5 миллиард жыл бұрын пайда болған деп болжайды. Жануарлар патшалығы – біздің планетамыздағы тірі тіршілік иелерінің ең үлкен топтарының бірі. Жер бетінде жануарлардың қанша түрі бар екенін санау өте қиын. Үлкен топтануларды ірі жануарлар құрайды: құстар базарындағы құстар, теңіз мысығы жатақтары, теңіздердегі балық үйірлері. 1 м3 суда ең кішкентай су жануарларының шамамен 77 миллион түрлері, ал 1 м3 топырақта бірнеше жүз мың топырақ жануарлары болуы мүмкін. Жануарлар түрлерінің әртүрлілігі орасан зор. Сондықтан жануарлар әлемі туралы қазіргі ғылымда қызу пікірталас тудыратын ғалымдар арасында даулы мәселелер бар. Жануарлардың құрылымын және жеке топтар арасындағы байланысты ескере отырып, біз жануарлар патшалығындағы екі кіші патшалықтарды ажыратамыз: Біржасушалы және Көпжасушалы.
Біржасушалылар кіші патшалығы
Біржасушалы кіші патшалығы дайын органикалық заттармен қоректенетін біржасушалы жылжымалы организмдерді біріктіреді. Біржасушалы жануардың жасушасы бүкіл ағзаның қызметін атқарады. Ол сонымен бірге тірі тіршілік иелеріне тән қозғалысты, тамақтануды, көбеюді, зат алмасуды және басқа да процестерді қамтамасыз етеді. Сондықтан көптеген біржасушалы жануарлардың жасушалары өте күрделі жүйелер болып табылады.
Біржасушалы жануарлардың мөлшері орта есеппен 0,1-0,5 мм құрайды. Біржасушалы жануарлар теңіз және тұщы суда, ылғалды топырақта және басқа организмдерде мекен етеді. Сырттай олар өте алуан түрлі. Қазіргі біржасушалы жануарлардың он мыңдаған түрлері белгілі.
Тұрақты дене пішіні жоқ біржасушалы жануарлармен таныссақ. Олар тамыраяқтылар тобына біріктірілген. Тамыраяқтылардың ең танымал өкілдері – амеба, грек тілінен аударғанда "өзгергіш" дегенді білдіреді.
Егер микроскоптың астында бір тамшы суда амеба байқалса, онда оның түйіршікті цитоплазмасы жасушаның бір полюстерінен екіншісіне қалай ағып жатқанын көруге болады. Бұл жағдайда цитоплазма ағынының бағыты бойынша баяу созылатын дөңес пайда болады. Ол жалғанаяқпен қалыптасады және амеба сол бағытта ағып кетеді. Қозғалыстың бұл түрі амебоидты қозғалыс деп аталады. Амебаның кейбір түрлерінде әдетте тек бір жалғанаяқ пайда болса,ал басқаларында әртүрлі бағытта бағытталған бірнеше жалғанаяқтар пайда болады. Дене пішінінің үнемі өзгеруі және жалған аяқтардың пайда болуы амебаның бір клеткалы денесі өте жұқа серпімді цитоплазмалық мембранамен жабылғандығына байланысты болуы мүмкін.
Тоғандардың, батпақтардың, батпақты түбі бар арықтардың суында амебалармен қатар бақалшақты тамыраяқтылар өмір сүреді: арцелла, диффлюгия. Бақалшақты тамыраяқтылар бір клеткалы организмі бақалшаққа негізделген. Ол қорғаныс функциясын орындайды. Бақалшақты тамыраяқтылар жалған аяқтардың көмегімен қозғалады.
Көпжасушалылар кіші патшалығы
Көпжасушалылар кіші патшалығы денесі көптеген жасушалардан тұратын барлық жануарларды біріктіреді. Олар әртүрлі функцияларды орындайды: ас қорыту, қозғалтқыш, қорғаныс және т.б. Жасушалар арасындағы функциялардың бөлінуі олардың өзара тәуелділігінің артуына әкелді. Көпжасушалы жануарлардың жеке жасушалары өздігінен өмір сүре алмайды. Сондықтан көпжасушалы жануарлардың ағзаларының біртұтастығы жасушааралық әрекеттесу есебінен сақталады.
Көпжасушалы жануардың жеке дамуы әдетте бір ұрықтандырылған жұмыртқадан басталады. Ол бірнеше ретке бөлінеді. Бірақ бөлінгеннен кейін жасушалар таралмайды. Құрылымы мен қызметіне ұқсас жасушалар тобы көпжасушалы организмнің өмірлік белсенділігін қамтамасыз ететін ұлпалар құрайды.
Осының бәрі ертеде көп жасушалы жануарлар біржасушалылардан пайда болуы мүмкін деген болжамды растайды. Бірте-бірте тірі табиғаттың ұзақ тарихи дамуы барысында көптеген көпжасушалы жануарлар пайда болды. Олар пішіні, дене құрылымы және өмір сүруі бойынша әртүрлі.
XIX ғасырдың басында француз ғалымы Жан Батист Ламарк жануарлар әлемін екі негізгі топқа бөлді – омыртқасыздар мен омыртқалылар. Жануарлар әлемінің мұндай бөлінуі жүйелі мәнге ие емес, бірақ ол кеңінен қолданылады.
Омыртқасыздар – омыртқаға негізделген ішкі қаңқасы жоқ жануарлардың үлкен тобы. Омыртқасыздар қазіргі жануарлардың барлық түрлерінің шамамен 95% құрайды. Олардың құрылымы әртүрлі. Омыртқасыздардың көптігі мен әртүрлілігіне орай олар барлық желерде мекен ете алады. Олардың көпшілігі өмір сүру жағдайларының өзгеруіне жақсы бейімделеді. Осы жануарлардың ең танымал топтарымен танысайық.
Көпжасушалы жануарлар – бұл тірі жылжымалы организмдер тобы, олардың денесі көптеген жасушалардан тұрады, олардың көпшілігі құрылымы мен қызметтері бойынша ерекшеленеді.
Омыртқасыз жануарлар – ішкі қаңқасы және омыртқа жотасы болмайтын жануарлардың үлкен тобы.
Ғалымдар алғашқы жануарлар теңізде шамамен 1,5 миллиард жыл бұрын пайда болған деп болжайды. Жануарлар патшалығы – біздің планетамыздағы тірі тіршілік иелерінің ең үлкен топтарының бірі. Жер бетінде жануарлардың қанша түрі бар екенін санау өте қиын. Үлкен топтануларды ірі жануарлар құрайды: құстар базарындағы құстар, теңіз мысығы жатақтары, теңіздердегі балық үйірлері. 1 м3 суда ең кішкентай су жануарларының шамамен 77 миллион түрлері, ал 1 м3 топырақта бірнеше жүз мың топырақ жануарлары болуы мүмкін. Жануарлар түрлерінің әртүрлілігі орасан зор. Сондықтан жануарлар әлемі туралы қазіргі ғылымда қызу пікірталас тудыратын ғалымдар арасында даулы мәселелер бар. Жануарлардың құрылымын және жеке топтар арасындағы байланысты ескере отырып, біз жануарлар патшалығындағы екі кіші патшалықтарды ажыратамыз: Біржасушалы және Көпжасушалы.
Біржасушалылар кіші патшалығы
Біржасушалы кіші патшалығы дайын органикалық заттармен қоректенетін біржасушалы жылжымалы организмдерді біріктіреді. Біржасушалы жануардың жасушасы бүкіл ағзаның қызметін атқарады. Ол сонымен бірге тірі тіршілік иелеріне тән қозғалысты, тамақтануды, көбеюді, зат алмасуды және басқа да процестерді қамтамасыз етеді. Сондықтан көптеген біржасушалы жануарлардың жасушалары өте күрделі жүйелер болып табылады.
Біржасушалы жануарлардың мөлшері орта есеппен 0,1-0,5 мм құрайды. Біржасушалы жануарлар теңіз және тұщы суда, ылғалды топырақта және басқа организмдерде мекен етеді. Сырттай олар өте алуан түрлі. Қазіргі біржасушалы жануарлардың он мыңдаған түрлері белгілі.
Тұрақты дене пішіні жоқ біржасушалы жануарлармен таныссақ. Олар тамыраяқтылар тобына біріктірілген. Тамыраяқтылардың ең танымал өкілдері – амеба, грек тілінен аударғанда "өзгергіш" дегенді білдіреді.
Егер микроскоптың астында бір тамшы суда амеба байқалса, онда оның түйіршікті цитоплазмасы жасушаның бір полюстерінен екіншісіне қалай ағып жатқанын көруге болады. Бұл жағдайда цитоплазма ағынының бағыты бойынша баяу созылатын дөңес пайда болады. Ол жалғанаяқпен қалыптасады және амеба сол бағытта ағып кетеді. Қозғалыстың бұл түрі амебоидты қозғалыс деп аталады. Амебаның кейбір түрлерінде әдетте тек бір жалғанаяқ пайда болса,ал басқаларында әртүрлі бағытта бағытталған бірнеше жалғанаяқтар пайда болады. Дене пішінінің үнемі өзгеруі және жалған аяқтардың пайда болуы амебаның бір клеткалы денесі өте жұқа серпімді цитоплазмалық мембранамен жабылғандығына байланысты болуы мүмкін.
Тоғандардың, батпақтардың, батпақты түбі бар арықтардың суында амебалармен қатар бақалшақты тамыраяқтылар өмір сүреді: арцелла, диффлюгия. Бақалшақты тамыраяқтылар бір клеткалы организмі бақалшаққа негізделген. Ол қорғаныс функциясын орындайды. Бақалшақты тамыраяқтылар жалған аяқтардың көмегімен қозғалады.
Көпжасушалылар кіші патшалығы
Көпжасушалылар кіші патшалығы денесі көптеген жасушалардан тұратын барлық жануарларды біріктіреді. Олар әртүрлі функцияларды орындайды: ас қорыту, қозғалтқыш, қорғаныс және т.б. Жасушалар арасындағы функциялардың бөлінуі олардың өзара тәуелділігінің артуына әкелді. Көпжасушалы жануарлардың жеке жасушалары өздігінен өмір сүре алмайды. Сондықтан көпжасушалы жануарлардың ағзаларының біртұтастығы жасушааралық әрекеттесу есебінен сақталады.
Көпжасушалы жануардың жеке дамуы әдетте бір ұрықтандырылған жұмыртқадан басталады. Ол бірнеше ретке бөлінеді. Бірақ бөлінгеннен кейін жасушалар таралмайды. Құрылымы мен қызметіне ұқсас жасушалар тобы көпжасушалы организмнің өмірлік белсенділігін қамтамасыз ететін ұлпалар құрайды.
Осының бәрі ертеде көп жасушалы жануарлар біржасушалылардан пайда болуы мүмкін деген болжамды растайды. Бірте-бірте тірі табиғаттың ұзақ тарихи дамуы барысында көптеген көпжасушалы жануарлар пайда болды. Олар пішіні, дене құрылымы және өмір сүруі бойынша әртүрлі.
XIX ғасырдың басында француз ғалымы Жан Батист Ламарк жануарлар әлемін екі негізгі топқа бөлді – омыртқасыздар мен омыртқалылар. Жануарлар әлемінің мұндай бөлінуі жүйелі мәнге ие емес, бірақ ол кеңінен қолданылады.
Омыртқасыздар – омыртқаға негізделген ішкі қаңқасы жоқ жануарлардың үлкен тобы. Омыртқасыздар қазіргі жануарлардың барлық түрлерінің шамамен 95% құрайды. Олардың құрылымы әртүрлі. Омыртқасыздардың көптігі мен әртүрлілігіне орай олар барлық желерде мекен ете алады. Олардың көпшілігі өмір сүру жағдайларының өзгеруіне жақсы бейімделеді. Осы жануарлардың ең танымал топтарымен танысайық.
Жануарлардың
алуан түрлілігі
алуан түрлілігі
Біржасушалы жануарлар (қарапайымдылар) – бұл денесі бір жасушадан тұратын тірі қозғалғыш организмдер тобы. Біржасушалы жануарлар дайын органикалық заттармен қоректенеді.
Көпжасушалы жануарлар – бұл тірі жылжымалы организмдер тобы, олардың денесі көптеген жасушалардан тұрады, олардың көпшілігі құрылымы мен қызметтері бойынша ерекшеленеді.
Омыртқасыз жануарлар – ішкі қаңқасы және омыртқа жотасы болмайтын жануарлардың үлкен тобы.
Ғалымдар алғашқы жануарлар теңізде шамамен 1,5 миллиард жыл бұрын пайда болған деп болжайды. Жануарлар патшалығы – біздің планетамыздағы тірі тіршілік иелерінің ең үлкен топтарының бірі. Жер бетінде жануарлардың қанша түрі бар екенін санау өте қиын. Үлкен топтануларды ірі жануарлар құрайды: құстар базарындағы құстар, теңіз мысығы жатақтары, теңіздердегі балық үйірлері. 1 м3 суда ең кішкентай су жануарларының шамамен 77 миллион түрлері, ал 1 м3 топырақта бірнеше жүз мың топырақ жануарлары болуы мүмкін. Жануарлар түрлерінің әртүрлілігі орасан зор. Сондықтан жануарлар әлемі туралы қазіргі ғылымда қызу пікірталас тудыратын ғалымдар арасында даулы мәселелер бар. Жануарлардың құрылымын және жеке топтар арасындағы байланысты ескере отырып, біз жануарлар патшалығындағы екі кіші патшалықтарды ажыратамыз: Біржасушалы және Көпжасушалы.
Біржасушалылар кіші патшалығы
Біржасушалы кіші патшалығы дайын органикалық заттармен қоректенетін біржасушалы жылжымалы организмдерді біріктіреді. Біржасушалы жануардың жасушасы бүкіл ағзаның қызметін атқарады. Ол сонымен бірге тірі тіршілік иелеріне тән қозғалысты, тамақтануды, көбеюді, зат алмасуды және басқа да процестерді қамтамасыз етеді. Сондықтан көптеген біржасушалы жануарлардың жасушалары өте күрделі жүйелер болып табылады.
Біржасушалы жануарлардың мөлшері орта есеппен 0,1-0,5 мм құрайды. Біржасушалы жануарлар теңіз және тұщы суда, ылғалды топырақта және басқа организмдерде мекен етеді. Сырттай олар өте алуан түрлі. Қазіргі біржасушалы жануарлардың он мыңдаған түрлері белгілі.
Тұрақты дене пішіні жоқ біржасушалы жануарлармен таныссақ. Олар тамыраяқтылар тобына біріктірілген. Тамыраяқтылардың ең танымал өкілдері – амеба, грек тілінен аударғанда "өзгергіш" дегенді білдіреді.
Егер микроскоптың астында бір тамшы суда амеба байқалса, онда оның түйіршікті цитоплазмасы жасушаның бір полюстерінен екіншісіне қалай ағып жатқанын көруге болады. Бұл жағдайда цитоплазма ағынының бағыты бойынша баяу созылатын дөңес пайда болады. Ол жалғанаяқпен қалыптасады және амеба сол бағытта ағып кетеді. Қозғалыстың бұл түрі амебоидты қозғалыс деп аталады. Амебаның кейбір түрлерінде әдетте тек бір жалғанаяқ пайда болса,ал басқаларында әртүрлі бағытта бағытталған бірнеше жалғанаяқтар пайда болады. Дене пішінінің үнемі өзгеруі және жалған аяқтардың пайда болуы амебаның бір клеткалы денесі өте жұқа серпімді цитоплазмалық мембранамен жабылғандығына байланысты болуы мүмкін.
Тоғандардың, батпақтардың, батпақты түбі бар арықтардың суында амебалармен қатар бақалшақты тамыраяқтылар өмір сүреді: арцелла, диффлюгия. Бақалшақты тамыраяқтылар бір клеткалы организмі бақалшаққа негізделген. Ол қорғаныс функциясын орындайды. Бақалшақты тамыраяқтылар жалған аяқтардың көмегімен қозғалады.
Көпжасушалылар кіші патшалығы
Көпжасушалылар кіші патшалығы денесі көптеген жасушалардан тұратын барлық жануарларды біріктіреді. Олар әртүрлі функцияларды орындайды: ас қорыту, қозғалтқыш, қорғаныс және т.б. Жасушалар арасындағы функциялардың бөлінуі олардың өзара тәуелділігінің артуына әкелді. Көпжасушалы жануарлардың жеке жасушалары өздігінен өмір сүре алмайды. Сондықтан көпжасушалы жануарлардың ағзаларының біртұтастығы жасушааралық әрекеттесу есебінен сақталады.
Көпжасушалы жануардың жеке дамуы әдетте бір ұрықтандырылған жұмыртқадан басталады. Ол бірнеше ретке бөлінеді. Бірақ бөлінгеннен кейін жасушалар таралмайды. Құрылымы мен қызметіне ұқсас жасушалар тобы көпжасушалы организмнің өмірлік белсенділігін қамтамасыз ететін ұлпалар құрайды.
Осының бәрі ертеде көп жасушалы жануарлар біржасушалылардан пайда болуы мүмкін деген болжамды растайды. Бірте-бірте тірі табиғаттың ұзақ тарихи дамуы барысында көптеген көпжасушалы жануарлар пайда болды. Олар пішіні, дене құрылымы және өмір сүруі бойынша әртүрлі.
XIX ғасырдың басында француз ғалымы Жан Батист Ламарк жануарлар әлемін екі негізгі топқа бөлді – омыртқасыздар мен омыртқалылар. Жануарлар әлемінің мұндай бөлінуі жүйелі мәнге ие емес, бірақ ол кеңінен қолданылады.
Омыртқасыздар – омыртқаға негізделген ішкі қаңқасы жоқ жануарлардың үлкен тобы. Омыртқасыздар қазіргі жануарлардың барлық түрлерінің шамамен 95% құрайды. Олардың құрылымы әртүрлі. Омыртқасыздардың көптігі мен әртүрлілігіне орай олар барлық желерде мекен ете алады. Олардың көпшілігі өмір сүру жағдайларының өзгеруіне жақсы бейімделеді. Осы жануарлардың ең танымал топтарымен танысайық.
Көпжасушалы жануарлар – бұл тірі жылжымалы организмдер тобы, олардың денесі көптеген жасушалардан тұрады, олардың көпшілігі құрылымы мен қызметтері бойынша ерекшеленеді.
Омыртқасыз жануарлар – ішкі қаңқасы және омыртқа жотасы болмайтын жануарлардың үлкен тобы.
Ғалымдар алғашқы жануарлар теңізде шамамен 1,5 миллиард жыл бұрын пайда болған деп болжайды. Жануарлар патшалығы – біздің планетамыздағы тірі тіршілік иелерінің ең үлкен топтарының бірі. Жер бетінде жануарлардың қанша түрі бар екенін санау өте қиын. Үлкен топтануларды ірі жануарлар құрайды: құстар базарындағы құстар, теңіз мысығы жатақтары, теңіздердегі балық үйірлері. 1 м3 суда ең кішкентай су жануарларының шамамен 77 миллион түрлері, ал 1 м3 топырақта бірнеше жүз мың топырақ жануарлары болуы мүмкін. Жануарлар түрлерінің әртүрлілігі орасан зор. Сондықтан жануарлар әлемі туралы қазіргі ғылымда қызу пікірталас тудыратын ғалымдар арасында даулы мәселелер бар. Жануарлардың құрылымын және жеке топтар арасындағы байланысты ескере отырып, біз жануарлар патшалығындағы екі кіші патшалықтарды ажыратамыз: Біржасушалы және Көпжасушалы.
Біржасушалылар кіші патшалығы
Біржасушалы кіші патшалығы дайын органикалық заттармен қоректенетін біржасушалы жылжымалы организмдерді біріктіреді. Біржасушалы жануардың жасушасы бүкіл ағзаның қызметін атқарады. Ол сонымен бірге тірі тіршілік иелеріне тән қозғалысты, тамақтануды, көбеюді, зат алмасуды және басқа да процестерді қамтамасыз етеді. Сондықтан көптеген біржасушалы жануарлардың жасушалары өте күрделі жүйелер болып табылады.
Біржасушалы жануарлардың мөлшері орта есеппен 0,1-0,5 мм құрайды. Біржасушалы жануарлар теңіз және тұщы суда, ылғалды топырақта және басқа организмдерде мекен етеді. Сырттай олар өте алуан түрлі. Қазіргі біржасушалы жануарлардың он мыңдаған түрлері белгілі.
Тұрақты дене пішіні жоқ біржасушалы жануарлармен таныссақ. Олар тамыраяқтылар тобына біріктірілген. Тамыраяқтылардың ең танымал өкілдері – амеба, грек тілінен аударғанда "өзгергіш" дегенді білдіреді.
Егер микроскоптың астында бір тамшы суда амеба байқалса, онда оның түйіршікті цитоплазмасы жасушаның бір полюстерінен екіншісіне қалай ағып жатқанын көруге болады. Бұл жағдайда цитоплазма ағынының бағыты бойынша баяу созылатын дөңес пайда болады. Ол жалғанаяқпен қалыптасады және амеба сол бағытта ағып кетеді. Қозғалыстың бұл түрі амебоидты қозғалыс деп аталады. Амебаның кейбір түрлерінде әдетте тек бір жалғанаяқ пайда болса,ал басқаларында әртүрлі бағытта бағытталған бірнеше жалғанаяқтар пайда болады. Дене пішінінің үнемі өзгеруі және жалған аяқтардың пайда болуы амебаның бір клеткалы денесі өте жұқа серпімді цитоплазмалық мембранамен жабылғандығына байланысты болуы мүмкін.
Тоғандардың, батпақтардың, батпақты түбі бар арықтардың суында амебалармен қатар бақалшақты тамыраяқтылар өмір сүреді: арцелла, диффлюгия. Бақалшақты тамыраяқтылар бір клеткалы организмі бақалшаққа негізделген. Ол қорғаныс функциясын орындайды. Бақалшақты тамыраяқтылар жалған аяқтардың көмегімен қозғалады.
Көпжасушалылар кіші патшалығы
Көпжасушалылар кіші патшалығы денесі көптеген жасушалардан тұратын барлық жануарларды біріктіреді. Олар әртүрлі функцияларды орындайды: ас қорыту, қозғалтқыш, қорғаныс және т.б. Жасушалар арасындағы функциялардың бөлінуі олардың өзара тәуелділігінің артуына әкелді. Көпжасушалы жануарлардың жеке жасушалары өздігінен өмір сүре алмайды. Сондықтан көпжасушалы жануарлардың ағзаларының біртұтастығы жасушааралық әрекеттесу есебінен сақталады.
Көпжасушалы жануардың жеке дамуы әдетте бір ұрықтандырылған жұмыртқадан басталады. Ол бірнеше ретке бөлінеді. Бірақ бөлінгеннен кейін жасушалар таралмайды. Құрылымы мен қызметіне ұқсас жасушалар тобы көпжасушалы организмнің өмірлік белсенділігін қамтамасыз ететін ұлпалар құрайды.
Осының бәрі ертеде көп жасушалы жануарлар біржасушалылардан пайда болуы мүмкін деген болжамды растайды. Бірте-бірте тірі табиғаттың ұзақ тарихи дамуы барысында көптеген көпжасушалы жануарлар пайда болды. Олар пішіні, дене құрылымы және өмір сүруі бойынша әртүрлі.
XIX ғасырдың басында француз ғалымы Жан Батист Ламарк жануарлар әлемін екі негізгі топқа бөлді – омыртқасыздар мен омыртқалылар. Жануарлар әлемінің мұндай бөлінуі жүйелі мәнге ие емес, бірақ ол кеңінен қолданылады.
Омыртқасыздар – омыртқаға негізделген ішкі қаңқасы жоқ жануарлардың үлкен тобы. Омыртқасыздар қазіргі жануарлардың барлық түрлерінің шамамен 95% құрайды. Олардың құрылымы әртүрлі. Омыртқасыздардың көптігі мен әртүрлілігіне орай олар барлық желерде мекен ете алады. Олардың көпшілігі өмір сүру жағдайларының өзгеруіне жақсы бейімделеді. Осы жануарлардың ең танымал топтарымен танысайық.
